Đó là bản án số 12/2014/HSPT ngày 24/01/2014 của Tòa án nhân dân tỉnh Ninh Bình tuyên xử anh Vũ Phan Điền không phạm tội
“Tàng trữ trái phép chất ma túy” theo Điều 194 Bộ luật Hình sự, đình chỉ vụ án, phục hồi các quyền lợi hợp pháp và trả tự do ngay tại phiên tòa sau 15 tháng bị tạm giam.
Nội dung vụ án
Khoảng 8 giờ, ngày 06/11/2012, anh Điền một mình đi xe môtô nhãn hiệu Honda Wave S, biển kiểm soát 35H7 - 1632 đến nhà anh Phạm Văn Đoàn làm nghề thầy bói (thôn Tràng Yên, xã Yên Đồng, Yên Mô, Ninh Bình) để xem bói. Sau đó, cả hai lên Đền Nước trên thị xã Tam Điệp để xin lộc. Trên đường đi lên thị xã Tam Điệp, anh Đoàn và anh Điền mỗi người đi một xe. Khoảng 8 giờ 40 phút cùng ngày, anh Điền và anh Đoàn đi đến đường Núi Vàng, thuộc tổ 15, phường Trung Sơn, thị xã Tam Điệp, Ninh Bình thì dừng xe ở đường tàu cắt ngang để đợi tàu đi qua. Cùng lúc đó, tổ công tác Công an thị xã Tam Điệp đi tuần tra, do nghi vấn anh Điền có liên quan đến ma túy, tổ công tác đến yêu cầu kiểm tra giấy tờ tùy thân và đưa anh Điền cùng chiếc môtô của anh này về trụ sở Công an phường Trung Sơn làm việc. Khi tiến hành kiểm tra xe môtô biển kiểm soát 35H7 - 1632 của anh Điền, Công an thị xã Tam Điệp đã phát hiện và thu giữ tại vị trí phía dưới bên trái trong mặt nạ đầu xe môtô một túi nilông màu trắng được cài vào dây điện bằng một kim băng, bên trong gói ni lông có 08 gói giấy bạc màu vàng, bên trong mỗi gói đều có chất bột dạng cục màu trắng. Tại chỗ, anh Điền khai nhận 08 gói giấy bạc màu vàng bên trong có chất bột dạng cục màu trắng đều là heroin, Điền đã mua từ hôm trước của một người đàn ông không quen biết ở khu vực chợ Sáng, thị xã Tam Điệp với giá 800.000 đồng đề về sử dụng.
Công an thị xã Tam Điệp đã lập biên bản bắt người phạm tội quả tang, xét nghiệm chất ma túy đối với anh Điền (kết quả âm tính), niêm phong vật chứng, cân xác định trọng lượng (tổng trọng lượng 08 gói là 0,24gam), trích từ mỗi gói 0,02gam gửi đi giám định. Các biên bản trên đều có chữ ký xác nhận của hai người làm chứng là ông Vũ Đức Long và Trần Đức Ngọ (cùng trú tại tổ 15, phường Trung Sơn, thị xã Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình).
Kết luận giám định số 260/GĐMT ngày 07/11/2012 của Phòng Kỹ thuật hình sự - Công an tỉnh Ninh Bình kết luận các mẫu chất bột dạng cục màu trắng thu giữ của anh Điền gửi tới giám định đều là chế phẩm hêrôin.
Viện Kiểm sát nhân dân thị xã Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình quyết định truy tố Vũ Phan Điền ra tòa với tội danh “Tàng trữ trái phép chất ma túy” theo Điều 194 Bộ luật Hình sự (BLHS).
Ra trước tòa, Vũ Phan Điền liên tục kêu oan!
Phải qua 04 phiên tòa, nỗi oan của anh mới được giải bằng bản án phúc thẩm số 12/2014/HSPT ngày 24/01/2014 của Tòa án nhân dân tỉnh Ninh Bình.
Bình luận
1. Vụ án đã qua một quá trình tố tụng với 04 phiên tòa. Quá trình này cho thấy các cơ quan tiến hành tố tụng điều tra, truy tố và xét xử sơ thẩm đã định hướng theo lối suy đoán có tội đối với Vũ Phan Điền.
Ngày 07/03/2013, Tòa án nhân dân (TAND) thị xã Tam Điệp xét xử sơ thẩm lần thứ nhất. Tại phiên tòa, anh Điền nhất mực kêu oan, cho rằng việc mình nhận tội là do bị điều tra viên (ĐTV) đe dọa, đánh, ép cung buộc phải nhận tội. Trong khi đó, lời khai của nhân chứng có quá nhiều mâu thuẫn, hoạt động điều tra có nhiều vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Tuy nhiên, TAND thị xã Tam Điệp vẫn ra bản án số 09/2013/HSST tuyên anh Điền phạm tội “Tàng trữ trái phép chất ma túy” theo Điều 194 BLHS và tuyên phạt anh Điền 33 tháng tù.
Ngày 11/3/2013 anh Điền có kháng cáo kêu oan. Ngày 21/6/2013 TAND tỉnh Ninh Bình xét xử phúc thẩm vụ án. Tại phiên tòa phúc thẩm, anh Điền tiếp tục kêu oan, luật sư bào chữa đã phân tích những thiếu sót và mâu thuẫn trong hồ sơ vụ án, khẳng định không đủ căn cứ để kết luận anh Điền phạm tội, đề nghị Hội đồng xét xử (HĐXX) hủy bản án số 09/2013/HSST và trả hồ sơ vụ án để điều tra lại. Yêu cầu nêu trên của luật sư đã nhận được sự đồng tình của đại diện Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) tỉnh Ninh Bình và được HĐXX chấp nhận.
Sau khi vụ án được điều tra lại, TAND thị xã Tam Điệp mở phiên tòa xét xử sơ thẩm lần thứ hai ngày 08/11/2013. Mặc dù, kết quả điều tra lại không khắc phục được những thiếu sót, mâu thuẫn trong hồ sơ vụ án nhưng TAND thị xã Tam Điệp vẫn ra bản án số 45/2013/HSST tuyên anh Điền phạm tội “Tàng trữ trái phép chất ma túy”, với mức án 33 tháng tù.
Ngày 11/11/2013 anh Điền tiếp tục có kháng cáo kêu oan. Ngày 24/01/2014 TAND tỉnh Ninh Bình xét xử phúc thẩm lần thứ hai và ra bản án số 12/2014/HSPT tuyên anh Điền không phạm tội và trả tự do cho anh Điền ngay tại phiên tòa.
2. Bản án số 12/2014/HSPT ngày 24/01/2014 đã thể hiện tính khách quan, công minh, hợp pháp và có căn cứ của một bản án hình sự phúc thẩm
Nghị quyết 08/NQ-TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp đã xác định: Khi xét xử, các toà án phải bảo đảm cho mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, thực sự dân chủ, khách quan; thẩm phán và hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; việc phán quyết của toà án phải căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng tại phiên toà, trên cơ sở xem xét đầy đủ, toàn diện các chứng cứ, ý kiến của kiểm sát viên, của người bào chữa, bị cáo, nhân chứng, nguyên đơn, bị đơn và những người có quyền, lợi ích hợp pháp để ra những bản án, quyết định đúng pháp luật, có sức thuyết phục và trong thời hạn quy định.
Phiên tòa phúc thẩm (lần 2) của TAND tỉnh Ninh Bình đã bảo đảm theo đúng tinh thần đó. Diễn biến phiên tòa thực sự là một cuộc điều tra công khai, toàn bộ tài liệu, chứng cứ được đưa ra xem xét một cách khách quan. Các mâu thuẫn trong chứng cứ đã được đánh giá xác thực cho thấy bản án sơ thẩm của TAND thị xã Tam Điệp đã không bảo đảm tính hợp pháp và tính có căn cứ của một bản án hình sự sơ thẩm.
Diễn biến phiên tòa công khai đã làm rõ được những vi phạm tố tụng trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử sơ thẩm.
1. Vi phạm khi lập Biên bản bắt người phạm tội quả tang.
Hồi 08 giờ 50 phút, ngày 06/11/2012, cũng như toàn bộ hồ sơ vụ án ban đầu (trước khi điều tra lại) không thể hiện ai là người trực tiếp khám xe máy của anh Điền, ai là người trực tiếp thu giữ túi ni lông trong có 08 gói chất bột dạng cục màu trắng, cũng như việc anh Điền và người làm chứng có được chứng kiến việc khám xe hay không. Biên bản này đã không được lập theo đúng quy định tại Điều 84 Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS):“Biên bản phải được đọc cho người bị bắt và những người chứng kiến nghe. Người bị bắt, người thi hành lệnh bắt và người chứng kiến phải cùng ký tên vào biên bản, nếu ai có ý kiến khác hoặc không đồng ý với nội dung biên bản thì có quyền ghi vào biên bản và ký tên”.
Chiếc xe máy Wave S, biển kiểm soát 35H7 - 1632 của anh Điền (vật chứng của vụ án), cũng như vị trí phía trong bên dưới mặt nạ xe là nơi cất giấu ma túy đã không được mô tả chi tiết và chụp ảnh lưu hồ sơ vụ án theo quy định tại Điều 75 BLTTHS. Cách thức lấy túi ni lông ra khỏi xe cũng không được mô tả cụ thể. Các nhân chứng thì khẳng định ĐTV không tháo mặt nạ xe mà chỉ thò tay vào lấy túi ni lông ra.
Sau khi TAND tỉnh Ninh Bình trả hồ sơ vụ án để điều tra lại, Cơ quan Cảnh sát điều tra (CQCSĐT) Tam Điệp đã tiến hành thực nghiệm điều tra và các ĐTV đã làm báo cáo, theo đó: ĐTV đã bẻ quặt tay lái xe máy sang bên phải, cúi đầu ngó ngược lên bên trong dưới mặt nạ xe máy của anh Điền phát hiện thấy túi ni lông được đính bằng kim băng vào dây điện, bên dưới mặt nạ xe và thò tay vào lấy ra. Việc khám xe và thu giữ vật chứng nêu trên là không đúng quy định. Về nguyên tắc, khi khám xe và phát hiện túi ni lông đính vào dây điện ở bên dưới phía trong mặt nạ xe máy của anh Điền thì ĐTV phải yêu cầu anh Điền và những người làm chứng đến chứng kiến và xác nhận. Sau đó, ĐTV phải tháo mặt nạ đầu xe để mọi người cùng xác nhận vị trí, tình trạng địa điểm mà túi nilông được cài vào dây điện và phải chụp ảnh lưu hồ sơ vụ án theo quy định tại Điều 75 BLTTHS. Tuy nhiên, ĐTV lại lấy túi ni lông ra và nói với mọi người là túi ni lông được cài vào dây điện phía dưới mặt nạ của xe, rồi ngay lập tức mở ra xem mà không thực hiện đầy đủ các bước nêu trên.
Kết quả điều tra lại cho thấy, các nhân chứng và các ĐTV khác xác nhận là nghe thấy ĐTV khám xe nói là túi nilông được đính bằng kim băng vào dây điện phía bên dưới mặt nạ đầu xe của anh Điền, chứ không trực tiếp chứng kiến túi ni lông được cài bằng kim băng vào dây điện phía trong bên dưới mặt nạ đầu xe máy của anh Điền, cũng như việc ĐTV tháo kím băng, lấy túi ni lông ra khỏi xe.
2. Vi phạm khi lập Biên bản mở niêm phong, cân trọng lượng lấy mẫu gửi giám định và niêm phong lại.
Việc cân trọng lượng các chất bột dạng cục màu trắng trong 08 gói giấy bạc màu vàng được tiến hành vào hồi 19 giờ ngày 06/11/2012. Tuy nhiên, tại Biên bản lấy lời khai của anh Điền về việc này lại thể hiện thời điểm bắt đầu lúc 13 giờ 15 và kết thúc vào 14 giờ 30 phút ngày 06/11/2012.
Lý giải về sự mâu thuẫn này, các ĐTV đã khẳng định: quá trình ghi lời khai do không có đồng hồ nên ĐTV để trống mục ghi giờ, chỉ ghi ngày, tháng năm, khi ghi lời khai anh Điền xong ĐTV quên không xem lại giờ và không ghi giờ lập và kết thúc biên bản. Sau đó, ĐTV lấy lời khai đã chuyển toàn bộ hồ sơ vụ án cho ĐTV khác.
3. Vi phạm khi lập Biên bản xét nghiệm kiểm tra chất ma túy.
Biên bản này được lập hồi 10 giờ 05 phút, ngày 06/11/2012, ông Long là người ký tên làm chứng cho việc xét nghiệm chất ma túy đối với anh Điền nhưng ông Long khẳng định mình không được chứng kiến việc công an xét nghiệm chất ma túy trong nước tiểu của anh Điền. Ông Long bác bỏ chữ ký của mình trong biên bản vì không được chứng kiến sự việc xét nghiệm chất ma túy của anh Điền.
4. Vi phạm trong Biên bản hỏi cung bị can.
ĐTV tiếp nhận hồ sơ xác nhận: Khi tiếp nhận hồ sơ vào sáng ngày 07/11/2012, tôi tiến hành kiểm tra, xem xét các tài liệu có trong hồ sơ. Khi đọc đến Biên bản ghi lời khai người bị tạm giữ có ghi ngày, tháng là 06/11/2012 nhưng chưa thấy điền giờ. Đọc tiếp nội dung trong biên bản, tôi thấy có ghi cụ thể tổng trọng lượng chất bột màu trắng có trong 08 gói giấy bạc màu vàng là 0,24 gam, trích mỗi gói 0,02 gam gửi giám định. Do bản thân tôi không có mặt tham gia mở niêm phong vật chứng và khi cân, nên tôi đã áng chừng khoảng thời gian lập biên bản trên là sau khi đã lập biên bản phạm tội quả tang hoàn thành và tôi đã điền thời gian vào biên bản ghi lời khai người bị tạm giữ là 13 giờ 15 phút và kết thúc là 14 giờ 30 phút.
Lý giải nêu trên của các ĐTV đã cho thấy, người lập biên bản không phải là người ghi giờ bắt đầu và giờ kết thúc việc hỏi cung, việc xác định thời gian chỉ là áng chừng, chứ không chính xác. Mặt khác, cách lý giải nêu trên là thiếu thuyết phục, vì nếu ĐTV ghi giờ bắt đầu và kết thúc hỏi cung của anh Điền là sáng ngày 07/11/2006, tức là sau khi đã có biên bản mở niêm phong, cân trọng lượng và trích mẫu đi giám định, thì ĐTV phải suy luận là biên bản này được lập sau khi việc cân trọng lượng và trích mẫu đi giám định kết thúc (sau 19 giờ 45 phút ngày 06/11/2012), chứ không phải sau khi lập biên bản phạm pháp quả tang.
Về tình tiết nêu trên, anh Điền khai: từ sáng đến chiều (ngày 06/11/2012) không ai hỏi gì anh Điền, buổi trưa anh Điền thấy anh Thắng ngồi viết gì đó, sang chiều họ bắt anh Điền ký vào các biên bản mà anh Điền không biết trong đó viết gì.
Qua đó có thể thấy, CQCSĐT Tam Điệp đã có những vi phạm nghiêm trọng về thủ tuc tố tụng, quá trình thu giữ vật chứng không đúng pháp luật, biên bản bắt người phạm tội quả tang cũng không đảm bảo tính khách quan và hợp pháp.
5. Lời khai người làm chứng mâu thuẫn, vẫn được xác định là chứng cứ để kết tội.
Trong vụ án này, có ba người được cơ quan CQCSĐT Tam Điệp xác định là nhân chứng của vụ án, đó là ông Vũ Đức Long, Trần Đức Ngọ và anh Phạm Văn Đoàn. Tuy nhiên, lời khai của những người này lại có quá nhiều mâu thuẫn, không đảm bảo tính khách quan và trung thực.
Trong quá trình điều tra lại, các nhân chứng xác nhận là không nhìn thấy mà là nghe thấy ĐTV nói là túi ni lông được treo bằng kim băng vào dây điện dưới mặt nạ xe. Đây là mâu thuẫn rất lớn trong lời khai của các nhân chứng, bởi vì “chứng kiến”, ‘nhìn thấy”, “trông thấy” và “nghe nói lại” là hai khái niệm khác nhau, phản ánh mức độ tin cậy xác thực của thông tin hoàn toàn khác nhau.
Tại phiên tòa sơ thẩm lần thứ nhất, ông Long khai khoảng 09 giờ, ngày 06/11/2012 ông Long được Công an mời xuống Công an phường Trung Sơn chứng kiến Công an kiểm tra xe máy của anh Điền. Tuy nhiên, trong quá trình điều tra vụ án, ông Long lại khẳng định đã chứng kiến việc Công an thị xã Tam Điệp kiểm tra hành chính đối với anh Điền tại gác chắn tàu trên đường Núi Vàng, vì tò mò nên ông đã đi theo về Công an phường Trung Sơn để xem việc khám xét người và xe máy của anh Điền và được mời là người làm chứng.
Cũng tại phiên tòa sơ thẩm lần thứ nhất, ông Long xác nhận: lập biên bản xong vào buổi sáng nhưng tôi chưa ký ngay mà đến chiều cùng ngày tôi lên ký vào biên bản. Chiều cùng ngày tôi còn được chứng kiến cân trọng lượng chất ma túy…..Lúc đó chỉ có tôi và anh Ngọ ký biên bản, bị cáo Điền đã ký hay chưa thì tôi không để ý nhưng lúc đó không có bị cáo Điền ở đó. Tuy nhiên, trong phiên tòa phúc thẩm lần thứ nhất, ông Long thay đổi lời khai, ông Long khai mình đã ký Biên bản phạm tội quả tang, biên bản niêm phong vật chứng ngay buổi sáng ngày 06/11/2012 tại Công an phường Trung Sơn, buổi chiều ông Long Được mời lên để lấy lời khai, buổi tối khoảng hơn 19 giờ, ông được mời lên Công an thị xã Tam Điệp để cân xác định trọng lượng ma túy.
Ban đầu, anh Đoàn khẳng định, vì nghĩ sự việc không liên quan đến mình nên bỏ về, không chứng kiến việc khám người và khám xe đối với anh Điền tại Công an phường Trung Sơn. Tuy nhiên, khi vụ án được điều tra lại, anh Đoàn lại khẳng định mình có chứng kiến việc khám xét người và xe đối với anh Điền ở Công an phường Trung Sơn.
Trong phiên tòa sơ thẩm lần thứ hai, anh Đoàn khai là ĐTV khám xe của anh Điền khi anh Điền đang cởi giầy, tất. Tuy nhiên, tại Cơ quan Điều tra, anh Đoàn lại khai là sau khi đã yêu cầu anh Điền tự bỏ các đồ vật trong túi áo, túi quần và bỏ giầy tất ra để kiểm tra nhưng không phát hiện và thu giữ gì thì ĐTV mới tiến hành khám xe máy.
Ngoài những vấn đề nêu trên, lời khai của các nhân chứng còn rất nhiều những mâu thuẫn và bất hợp lý khác. Bản án phúc thẩm số 12/2014/HSPT của TAND tỉnh Ninh Bình đã rất chính xác khi cho rằng: Lời khai của những “người làm chứng” làm căn cứ kết tội bị cáo Điền luôn mâu thuẫn, không thống nhất giữa những “người làm chứng” với nhau và thậm chí trong lời khai của chính bản thân “người làm chứng”. Tuy nhiên, CQĐT vẫn không tiến hành đối chất giữa các nhân chứng với nhau, cũng như giữa các nhân chứng với anh Điền theo quy định tại Điều 138 BLTTHS:“Trong trường hợp có sự mâu thuẫn trong lời khai giữa hai hay nhiều người thì Điều tra viên tiến hành đối chất”.
Từ đó có thể thấy, nội dung lời khai của các nhân chứng là không đáng tin cậy, không đảm bảo thuộc tính khách quan của chứng cứ. Do đó, những lời khai “tiền hậu bất nhất” này không thể trở thành chứng cứ để buộc tội đối với anh Điền. Anh Điền khẳng định: “Vào sáng ngày 06/11/2012 tại trụ sở Công an phường Trung Sơn, khi Công an thị xã Tam Điệp kiểm tra xe máy 35H7 - 1632 của tôi thì lúc đó có các anh công an, tôi và anh Đoàn cùng đứng ở Công an phường nhưng sau đó, các anh công an đuổi anh Đoàn ra… đuổi ra trước khi kiểm tra xe ”; “Cơ quan Công an có xét nghiệm kiểm tra chất ma túy đối với tôi bằng que thử nước tiểu, kết quả xét nghiệm là tôi không có chất ma túy ở trong người, tôi đã công nhận kết quả và ký tên vào biên bản xét nghiệm, không có ai chứng kiến”.
6. Vi phạm trong thu thập chứng cứ: Bỏ qua chứng cứ ngoại phạm.
Tại các lời khai nhận tội của mình tại CQĐT Tam Điệp, anh Điền xác nhận mình đã mua Hêrôin vào 17 giờ chiều ngày 05/11/2012. Tuy nhiên theo lời khai phản cung, Điền khẳng định: trong buổi chiều ngày 05/11/2012, anh Điền tham gia dỡ nhà bếp, chặt cây tại nhà ông Bùi Văn Khánh tại địa chỉ thôn 83, xã Yên Thành, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình. Đến khoảng 17 giờ 30 cùng ngày, sau khi dọn dẹp, anh Điền đi tắm và cùng ăn cơm với gia đình. Khoảng 21 giờ, sau khi ăn cơm xong anh Điền mới ra về. Sự việc này đã được các nhân chứng là ông Bùi Văn Khanh, ông Vũ Văn Chung và bà Nguyễn Thị Hợi trú tại thôn 83, xã Yên Thành, huyện Yên Mô, Ninh Bình - là những người cùng tham gia dỡ bếp, chặt cây với anh Điền xác nhận.
Luật sư đã trực tiếp lấy lời khai của những người này, có xác nhận của chính quyền địa phương và nộp cho các cơ quan tiến hành tố tụng (THTT) tỉnh Ninh Bình, đề nghị triệu tập họ tham gia tố tụng. Tuy nhiên, các cơ quan này đã không chấp nhận, khiến cho các chứng cứ ngoại phạm của anh Điền không được xem xét và đánh giá một cách khách quan và toàn diện.
*
* *
Vũ Phan Điền đã được minh oan. Tuy nhiên, vụ án này vẫn còn đặt ra rất nhiều vấn đề và câu hỏi lớn cần phải làm sáng tỏ, đó là: trách nhiệm của những người THTT và các cơ quan THTT, nguyên nhân của những mâu thuẫn trong lời khai của những người làm chứng? Ai là người đã vu khống anh Điền tàng trữ trái phép chất ma túy, động cơ vu khống? Chỉ khi các tình tiết này được đưa ra ánh sáng thì mới có thể giải tỏa được những hoài nghi, thắc mắc của anh Điền nói riêng và dư luận xã hội nói chung.
Luật sư Nguyễn Hồng Bách
Không có nhận xét nào: